Kim jesteś?
Jak się nazywasz?
Kiedy się urodziłeś?
Żadne z tych pytań nie znajduje we mnie odpowiedzi...

Urodziłem się w getcie warszawskim.

Trzy kościoły, choć jeden Kościół.


Kościół św. Aleksandra w Warszawie przed 1939 rokiem.

To ważne miejsce w moim życiorysie.

Tu, przed tym wejściem do Kościoła odbyło się przekazanie mnie przez młodą Żydówkę o pseudonimie Agata Ewa panu Domańskiemu,

który patronował całej sprawie.

Obok, ukryta w dorożce czekała siostra Ireny Józefa.

Tuż przed godziną policyjną, kiedy zapadał już zmierzch do stojącego przez jakiś czas samotnie przed wejściem do kościoła pana Domańskiego

podbiegła młoda dziewczyna podając mu mnie zawiniętego w kołderkę i poprosiła aby jeszcze nie odchodził, po czym zniknęła w mroku.

Po chwili podbiegł do niego chłopczyk i wręczył mu teczkę i też zniknął.

Jak się potem okazało, teczka zawierała mój posag, była wypełniona kosztownościami..

Pan Domański szybko powrócił do dorożki i co koń wyskoczy pognali na Kredytową 10, gdzie czekała na nich Irena...

Ledwo co zdążyli przed godziną policyjną...

Czy coś pamiętam z tamtych chwil?

Nic. O wszystkim, wiele lat później, opowiedziała mi siostra mojej polskiej mamy..



Zbombardowany podczas II Wojny Światowej Kościół św. Aleksandra


Kościół św. Aleksandra obecnie.

STUDNIA PAMIĘCI





Na skraju ogrodu

wśród chwastów

stała studnia

stara
jak ludzkie nieszczęście

mówili:

wykopał ją nasz dziadek
własnoręcznie

cembrowinę ułożył

żurawia postawił

dziadka już nie ma

studnia milczy


ludzie

omijają ją

chociaż w zapadłych jej piersiach

sączy się życie




czasem bawiące się dziecko
zawoła w jej ciemne ucho

wtedy studnia
odezwie się jękiem
spod samego serca.


Autor wspomnień wraz ze swą ukochaną suczką Tiną.

Z tego zdjęcia pozostaliśmy My, Ja i suczka Tina oraz Ikona wisząca na ścianie.

Teraz mieszka tam zupełnie ktoś inny...


[/size]

PO DRUGIEJ STRONIE MURU.

Jako "dziecko zastępcze" nie sprawdziłem się...

Władek nie wrócił na Kredytową...

Byliśmy sami z Ireną zdani na łaskę sąsiadów.

Czy pamiętam coś z tamtego miejsca....?

Tak .



Ciszę oraz to, że powietrze było pozbawione lęku, lżejsze i bardziej przejrzyste.

Prawdopodobnie wszyscy w tej kamienicy wiedzieli, że mały Krzyś zmarł.

Domyślali się więc, że dziecko, które nagle pojawiło się znikąd, może być przygarniętym dzieckiem żydowskim.

Nikt jednak nie doniósł na Gestapo, odwrotnie, sąsiedzi okazywali nam daleko idącą pomoc.

Tak opowiadała o tym czasie Irena, moja polska mama.

Jak już wspomniałem uprzednio wraz ze mną przekazano polskiej rodzinie posag umieszczony w teczce ze świńskiej skóry..

Złoto i kosztowności, które miały zapewnić  środki na przeżycie wojny i moje dalsze wychowanie..

Los zadecydował inaczej.

Po śmierci jedynaka Władek opuścił Irenę przenosząc się na Aleje Jerozolimskie do mieszkania rodziców.

Decyzji o przyjęciu dziecka z getta i umieszczeniu go w miejsce zmarłego Krzysia nikt z nim nie uzgadniał.

Irena, jeszcze w szoku, po śmierci dziecka i porzuceniu jej przez męża liczyła, iż żydowski malec, którego przygarnęła zmieni wszystko na dobre.

Krzyś będzie znów obecny.

Stało się jednak odwrotnie.

Władek tą niedorzeczną decyzją poczuł się upokorzony, a wykorzystanie imienia jego zmarłego synka uważał za obrazę rodziny,

której, po śmierci swego ojca Anatola, stał się głową.

Pod jego opieką znalazły się mama Wanda oraz dwie starsze od niego siostry, Janka i Renia Radlińskie ,

a także pokaźny majątek jaki po sobie pozostawił jego ojciec, powszechnie szanowany, warszawski notariusz..

Mieszkanie pod jednym dachem z niemowlęciem z getta nie było bezpiecznym rozwiązaniem, to fakt.

Być może to zaważyło na decyzji Władka o zerwaniu kontaktów z żoną.

W tym czasie jednak w Warszawie nigdzie nie było bezpiecznych adresów.

Pięciopokojowe, luksusowe mieszkanie na A. Jerozolimskich nr. 11 stało się dla Władka Radlińskiego śmiertelną pułapką....

Był to adres, który zapamiętał jeszcze sprzed wojny kuzyn Władka, Lalewicz, który służył w brytyjskich siłach specjalnych.

Po szczęśliwym spadochronowym skoku na polską ziemię skierował się w stronę Warszawy, a tam na Al. Jerozolimskie 11.

Za nim podążało gestapo.

Lalewicz jednak, nie po to był szkolony jako elita "cichociemnych", aby w porę się nie zorientować, że ma ogon.

W sobie tylko wiadomy sposób umknął śledzącym go gestapowcom, ci jednak postanowili obserwować mieszkanie Władka.

Kiedy ten, niczego się nie spodziewając wrócił do domu, został aresztowany i przewieziony na Pawiak.

Ta straszna wiadomość dotarła do Ireny, która poprzez znajomości dotarła do wysokiego rangą oficera SS

i wręczyła mu złoto i kosztowności w zamian za obietnicę uwolnienia męża.

Łapówka została przyjęta, wszelkie adnotacje o uwięzieniu Władysława Radlińskiego na Pawiaku zostały usunięte z dokumentacji,

a sam osadzony uzyskał wolność..


Mój posag, czy ujmując to szerzej, moje pojawienie się w polskim świecie umożliwiło uratowanie pierwszego ludzkiego życia...

Wspomina o tym Władysław Radliński w życiorysie, który musiał złożyć polskim władzom; pisze w nim tak:

Urodziłem się dn.1 Kwietnia 1907 roku w Ufie[Rosja}.

Po wybuchu pierwszej Wojny Światowej mieszkałem w Augustowie, gdzie ojciec mój był rejentem.

Na okres wojny ewakuowani zostaliśmy do Petersburga.

Do kraju wracam w 1918 roku i pozostaję w Warszawie aż do 1944 roku.

W 1927 ukończyłem Gimnazjum im. St. Batorego, a w roku 1934 uzyskałem dyplom inżyniera architekta Politechniki Warszawskiej.

W czasie studiów pracuję przy budowie Państwowego Banku Rolnego, Dyrekcji Kolei na Pradze, Chłodni Portowej w Gdyni

oraz Gmachu Politechniki w Pradze Czeskiej.[Praktyka wymienna]

Po dyplomie jestem zatrudniony w Wydziale Nadzoru Budowlanego na stanowisku zastępcy inspektora dzielnicy Mokotów.

W czasie działań wojennych w 1939 roku nie będąc zmobilizowanym[kat.C] zostaję Kierownikiem Służby Budowlanej i O.P.L. dzielnicy Wola.

W pierwszym okresie okupacji zakładam przedsiębiorstwo budowlane i wykonuję remonty szeregu budynków zniszczonych w czasie działań wojennych.

W końcu sierpnia 1943 roku zostaję aresztowany w swoim mieszkaniu przez Gestapo i osadzony na Pawiaku.

W lutym 1944 roku dzięki staraniom rodziny i znacznym kosztom zostaję zwolniony - [...].

Mąż Ireny nie wiedział, że oficer SS usunął z dokumentacji Pawiaka wszelkie ślady pobytu więźnia Władysława Radlińskiego na Pawiaku.

Wiem, bo dokumentację tę po wojnie przeglądałem.

Czyż jego uwolnienie nie było takim cudem jak ocalenie mnie z getta ?

Przyznacie sami, że jedno, bez drugiego nie byłoby możliwe.

Ów "wykup" z Pawiaka wpłynął też na późniejszą decyzję męża Ireny, który w pełni, pod względem formalnym

uznał mnie za swego pierworodnego i jedynego syna Krzysztofa. Miałem papiery nie do podważenia.

Uczuciowo jednak traktował mnie jak niechcianego bękarta, któremu łaskawie zezwolił żyć w pobliżu.

Być może zbyt dotkliwie przypominałem mu swoją obecnością stratę jego jedynaka Krzysia,

którego tożsamość zawłaszczyłem.

Oddzielała nas od siebie lodowa przepaść, która stanowiła o dystansie.

Byłem bezpieczny fizycznie, nigdy bowiem nie podniósł na mnie ręki, i martwy duchowo nie zaznawszy z Jego strony nawet cienia tkliwszego gestu,  czy cieplejszego spojrzenia.

Boża Opatrzność..

Powstanie Warszawskie.

Starówka.

Ukrywaliśmy się w piwnicach Kościoła Dominikanów pod wezwaniem  św. Jacka.

.Według opowiadania Ireny w pewnej chwili zacząłem spazmatycznie płakać.

Piwnica była przepełniona zdesperowanymi, udręczonymi ludźmi, których mój ryk irytował.

Wyczuwając to Irena przeszła ze mną w pusty róg piwnicy.

Natychmiast przestałem płakać.

Jak gdyby przyciągnięci tą kojącą ciszą stojący nas najbliżej  ludzie otoczyli nas ciasnym kręgiem.

W tym momencie w schron trafiła bomba.

Wszyscy,stojący o krok dalej, zginęli.

My wraz z ludźmi, którzy mnie bezwiednie otoczyli, ocaleliśmy.

Poprzez zawalone sklepienie prześwitywało niebo ukazując drogę wyjścia..



Ruiny Kościoła o którym mówię.

Ocalona grupka podążała za nami krok w krok upatrując we mnie tajemnicy swego cudownego ocalenia.

Dla nich byłem widomym znakiem Bożej Opatrzności....

Teraz, kiedy ponad siedemdziesięciu latach powracam do tamtej chwili, też myślę, że to był znak.

Może po to ocalałem, aby ocalić w przyszłości innych ludzi?

Bo tak było. Stawałem się na moment narzędziem Bożej Opatrzności.

Żadnej w tym mojej zasługi, to był  dar Łaski.


Teraz to  wiem.

PUNKT ODNIESIENIA

Moje spotkanie z  Bogiem.


W ks. Izajasza zapisane są słowa:

" Czy kobieta może zapomnieć o swoim niemowlęciu, i nie zlitować się nad dziecięciem swojego łona?

A choćby nawet one zapomniały, jednak ja ciebie nigdy nie zapomnę.

Oto na moich dłoniach wyrysowałem cię". (Izaj.49.15)

Jedyna nasza prawdziwa nadzieja spoczywa w Bożej miłości.


To głęboka prawda!!!!

W najdramatyczniejszym momencie mego życia, kiedy zostałem sam, poza wspólnotą ludzką, wyrzucony pod płot na zewnątrz obejścia jak parszywe zwierzę,

opuszczony, umierający z głodu, zziębnięty podniosłem nagle oczy ku górze, jakby stamtąd jeszcze spodziewając się ratunku.

Nikt mi dotąd nie mówił o Bogu, ale moja dusza przecież wiedziała swoje.

I nie pomyliła się.

Wyszeptałem bezgłośnie: pomóż i Bóg mnie w owej chwili usłyszał.

On jeden.

Ludzie zawiedli...

Ta chwila  stała się moim punktem odniesienia na mapie świata.




Oczywiście owa chwila da się rozpisać na ludzkie działania...

Można z nich ułożyć mozaikę wydarzenia...

Irena pozostawiwszy mnie w chacie ruszyła do Opoczna.


Opoczno.

Tam, według późniejszej jej relacji, spotkała znajomego felczera i podjęła zajęcie jego pomocnicy.

Jeździli po różnych wsiach udzielając ludziom medycznej pomocy.

Było wielkie zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi...

Przypadkowo spotkała w Opocznie pana Domańskiego, człowieka, który odebrał mnie z getta.

Ten oczywiście spytał o mnie.

Irena nakreśliła mu z grubsza topografię miejsca w którym mnie porzuciła.

Niewiele myśląc mężczyzna ruszył w stronę Janówka, miejsca gdzie przebywała babcia Apolonia , a także siostra Ireny, Józefa.

Szybko wyruszono mi na pomoc.

Oba miejsca dzieliło kilkanaście kilometrów.

Szczęśliwym trafem nieżyczliwa gospodyni wyrzuciła mnie na dwór, poza gospodarstwo abym tam na drodze upatrując powrotu mamy sczezł bezgłośnie. 

Stało się jednak inaczej.

Na rozwidleniu drogi ukazał się nagle dwukonny zaprzęg.

Na koźle obok barczystego, potężnego woźnicy siedziała drobna kobieta rozglądając się bacznie wokół.

Odruchowo podniosłem się i podszedłem do drogi.

Zaprzęg zwolnił i tuż przede mną zatrzymał się..

Kobieta wychyliła się ku mnie i zawołała: - Krzysiu?

W jednej chwili znalazłem się na górze i wpijając się w fałdy jej spódnicy jej  jak kleszcz błagalnie wyszeptałem: - nie zostawiaj mnie tutaj, nie zostawiaj..

- Nie zostawię Cię Krzysiu - odpowiedziała przez łzy i po chwili zdecydowanym głosem zwróciła się do woźnicy: - Wujku Wicku szybko zawracamy.

Konie ruszyły z kopyta a ja straciłem przytomność..

Ciemność która mnie spowiła była jednak przyjazna niczym dłoń otaczająca nikły płomyk świecy przed wiatrem..

Byłem ocalony.

Po siedemdziesięciu pięciu latach jestem przekonany, że to był cud.


.

Szczęśliwe chwile

Szedłem daleko i nic nie widziałem
to Ty byłeś pierwszy i mi pokazałeś
byłem tak głodny, to Ty dałeś mi jeść,
bałem się mroków, a Ty mi odsłoniłeś wieś.

Jak dziecko z zapałem biegnę do Ciebie
z ufnością, radością, smutkiem a takźe
rozkoszą Twoją.
Ty widzisz we mnie dobrego syna
Ja w Tobie Ojca, ziemi i słońca....

Nie znam swego prawdziwego Imienia
Ty je znasz od samego początku...

[3. marzec z Pablo Caesara ]

Babcia Pola kochała mnie na pewno, choć nie była wylewna w okazywaniu uczuć i chyba nie musiała, bowiem, każdy, kto ją poznał  garnął się do Niej.

...Była uosobieniem dobroci.

Mnie traktowała szczególnie, myślę dzisiaj, że jako córka Żydówki Zofii Salamon była zdolna zrobić wszystko, aby mnie, żydowską sierotę z getta

obronić przed każdym niebezpieczeństwem oraz wynagrodzić mi wszelkie cierpienia, jakich doznałem.

Zastąpiłem jej nie tylko wnusia Krzysia, który zmarł, zanim zdołała Go poznać ale także obu synów, których straciła tuż przed wybuchem wojny.

Obaj zmarli na tyfus.

Może dlatego wyszarpała mnie z taką zaciekłością -  śmierci, która widząc Jej determinację, ustąpiła w końcu.

Na wsi Janówek odżyłem, zmężniałem o ile tak można się wyrazić o pędraku ledwo co odstającym od ziemi i nabrałem apetytu na życie.....

To były pierwsze, moje szczęśliwe chwile, w polskim świecie..



Na zdjęciu, moja polska Mama Irena Radlińska; jej matka, a moja polska Babcia Apolonia Salonek, której matką była piękna Zofia Salamon,

Żydówka, która rozkochała w  sobie seminarzystę Rocha Stańczyka,  przeszła na chrześcijaństwo i wzięła ślub kościelny

oraz ja, trzymający w ręku kij do serso, już nieco starszy, niż w chwilach, które opisałem..

Według prawa żydowskiego po takiej apostazji imię Zofii oraz jakikolwiek o niej ślad został wymazany z ksiąg żydowskich

a ona sama została uznana za osobę zmarłą...

Uchroniło to rodzinę Salonków, babcię Polę i moją drugą mamę Irenę wraz z siostrą Józefą od getta...

Nie było o nich słowa w księgach żydowskich...

Dla Babci, Apolonii Salonek, fakt że byłem dzieckiem żydowskim miał wielką wartość sam w sobie i dopóki Ona żyła

mogłem na tym świecie czuć się bezpiecznie...

I tak się czułem.

.

Powrót Ireny.

Po trzech miesiącach w gospodarstwie pojawiła się niespodziewanie Irena i już na progu podzieliła się nowiną, że że Krzyś zaginął..

Nie zaginął - jest tu z nami - oświadczyła spokojnie babcia Pola.

Jak to z wami?

- Skąd się tu mógł wziąć?

  To niemożliwe! - Irena była wyraźnie zdetonowana.

Zostawiłem go u gospodyni, broniła się Irena. Musiałem zdobyć jakieś środki na życie..Umieraliśmy z Krzysiem z głodu.

Gospodyni obiecała, że Krzysiem się zaopiekuje.

Nie kłóćcie się! - zaoponowała babcia Pola..Miejcie wzgląd na niego - powiedziała wskazując mnie głową.

Córki przycichły skarcone,a ja wybiegłem na podwórko.

Co mi tam! Świat należał do mnie.

Niech się kłócą.Dorośli tak mają.

Martwy tatuś

Bywa czasami tak iż żyjący ojciec w świecie dziecka jest "martwy"..

Mój, nie był moim ojcem biologicznym, tak jak i ja nie byłem jego synem.


Władysław Radliński, mąż Ireny.

Byłem jednak dzieckiem, które tęskniło do tego aby ten pan Tata czasami pogładził go po głowie, wziął na kolana, poszedł z nim na spacer.

Nic jednak takiego nie nastąpiło...

Z czasem przestałem spoglądać w Jego kierunku.

Nie powiem jednak, że nie było mi przykro..



Wielokrotnie w różnych dekadach swego życia starałem się odkryć powód niechęci Władka do mnie.



Mrożąca, lodowata obojętność wynikała z czegoś co przerastało możliwość mojej percepcji, było niczym wadliwa lodówka, która zamiast chłodzić

mrozi wszystko na kość.

Bytowaliśmy obok siebie do czternastego roku mego życia, to znaczy do czasu, kiedy zmarł.

Zapamiętałem jedną chwilę z pogrzebu, kiedy idąc za trumną, nagle ujrzałem współczujące twarze kolegów z klasy i bezwiednie uśmiechnąłem się do nich...

Potraktowali to jak bluźnierstwo, złamanie najświętszego tabu.

Jak miałem im wytłumaczyć, ze ten człowiek był martwym trupem przez całych moich czternaście lat i wreszcie odszedł tam, gdzie próbował mnie strącić - w nicość.

A przecież, tuż, na chwilę wprost przed śmiercią, pojednał się z Bogiem i odszedł do Pana...

Nie mam do niego żalu, współczuję mu jedynie, ze tak wiele stracił gardząc miłością Bliskich..

Bolesne
zstąpienie
z wysokości.



Tak wyglądało nasze obejście z babcią Polą w tle drzwi wejściowych...

Szczególnie imponująco prezentował się dach kryty słomą, jego ogrom osłaniał pokaźnych rozmiarów strych, do którego, nie wiadomo czemu,

zabroniono mi zaglądać.

Niejednokrotnie łypałem łakomie okiem ku górze i nagle, niespodzianie pewnego dnia dostrzegłem drabinę wspartą o słomiane poszycie dachu.

Ostatnio coraz częściej udawało mi się bywać w niebie stąd wierzchołek dachu wydał mi się miejscem szczególnie upragnionym.

Szczebel po szczeblu, snopek, po snopku i  nie za długo, jak to sie powiada, znalazłem się na szczycie domostwa.



Pierwsza, jak na ironię, wypatrzyła mnie niedowidząca ciotka Stacha alarmując domowników, iże cosik wielgachnego pałęta się po dachu...

Alarm wywołał z domu ciotkę Józię oraz babcię Polę, które stanęły nagle jak wryte widząc mnie siedzącego na wierzchołku dachu.

- Krzysieńku - zawołała  ciotka Józefa - zejdź po woli z dachu  do drabiny, tylko ostrożnie stawiaj stopy..

- Nie rozumiejąc tego całego zamieszania zjechałem do drabiny łapiąc się dłońmi snopków.

Potem, stopień po stopniu, przesadnie wolno, aby zadowolić ciotkę Józefę zstąpiłem z drabiny.

Ledwo znalazłem się na ziemi, natychmiast pochwyciła mnie za włosy karząca dłoń ciotki Józefy, ciotka Stacha ściągnęła mi majtki,

a babcia Pola po kilkakroć smagnęła mnie rózgą po gołej pupinie..

Lała bardziej dla strachu, niż z obowiązku, kochała mnie przecież.

A ponadto suka Burek widząc co się dzieje zawyła złowrogo wyszczerzając olbrzymie zębiska...

Pola ustąpiła-Żeby ci do głowy nie przyszło drugi raz wdrapywać się na dach.- przykazała i było po egzekucji.




Doprawdy po stokroć miał rację Mark Twain mówiąc:

"Jeśli przyjmiesz do siebie zabiedzonego psa i sprawisz, że zacznie mu się dobrze powodzić - nie ugryzie cię.

W biedzie wspomoże, w niebezpieczeństwie obroni.

Na tym polega zasadnicza różnica między psem a człowiekiem"